منبع - خبرگزاری نسیم
کامیار صداقت ثمرحسینی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،در سالهای اخیر پاره‌ای از افراد کوشیده‌اند تا به اشکال مختلف با وحدت و همکاری اسلامی میان شیعه و سنی مقابله کنند. آنان ایده وحدت را ایده‌ای بی‌حاصل می‌دانند و با استفاده از گفتمانی توهین‌آمیز به مقدسات اهل سنت، به جای هفته وحدت از هفته برائت سخن به میان می آورند؛ اما آیا این رویه و سیرة علمای بزرگ اسلامی بوده است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش باید کمی به گذشته باز گردیم. در جریان هجوم دولت‌های متفق اروپایی به خلافت عثمانی، مجموعه‌ای ارزشمند از فتاوی علمای شیعه در دفاع از اسلام و اهل سنت منتشر شد که خوشبختانه بایگانی شده است. این فتاوی بر وجوب دفاع از سرزمین اسلام (آن زمان خلافت عثمانی) در برابر اروپاییان تاکید دارد. بررسی ظرایف و تعابیر تقریبی و وحدت بخش به‌کار رفته در آنها خود تألیف مستقلی را می‌طلبد.
اینکه علمای بزرگ شیعه و شاگردان مکتب سامراء (میرزای بزرگ شیرازی) از شیعیان می‌خواهند تا در لیبی با دشمنان اسلام بجنگند، فهم عالی آنان را از عالم اسلام و وحدت اسلامی می‌رساند. آیات عظام عبدالله مازندرانی، اسماعیل صدرالدین عاملی، محمدکاظم خراسانی، شیخ الشریعه اصفهانی در فتوایی تاریخی، با وجوب دفاع از لیبی در برابر تهاجم ایتالیا بر جهاد فی سبیل الله به منزله «جهاد بدر و حنین» تاکید دارند.
اسامی تنها برخی از آن عالمان چنین است:
-آیتالله ملا محمدکاظم خراسانی
(1255 – 1329 ه.ق) معروف به آخوند خراسانی از شاگردان سرشناس میرزا محمدحسن شیرازی صاحب فتوای تنباکوست. کتاب معروف او در علم اصول فقه، «کفایة الاصول» نام دارد.
-آیتالله سید محمدکاظم طباطبایی یزدی
(متوفی 1337 ه.ق) از فقهای بزرگ امامیه در دوران معاصر است. از تألیفات شهیر او می‌توان به کتاب «عروة الوثقی» اشاره کرد. او از شاگردان آیات عظام میرزای شیرازی، سید محمدباقر خوانساری (صاحب روضات الجنات) و میرزا محمد هاشم چهارسوقی خوانساری بود. او پس از میرزای شیرازی یکی از ستون‌های اصلی آموزش فقه در حوزه علمیه نجف اشرف بود. برای مثال، در اثنای حمله ایتالیا به لیبی و تهدید نظامی روسیه به اشغال ایران در قضیه مورگان شوستر، سید محمد کاظم یزدی بیانیه‌ای صادر کرد و در آن بیانیه حکم به جهاد داد. او از هجوم استعماری ایتالیا و روسیه و بریتانیا بر ضد کشورهای اسلامی سخن گفت و مسلمانان را به مقاومت در برابر استعمار و دفاع از استقلال دو کشور ایران و عثمانی فرا خواند. در بیانیه او که به تاریخ 27 نوامبر 1911 م برابر با 5 ذیحجه سال 1329 قمری منتشر شده است، چنین آمده است:
امروز دول اروپایی از هر سو به کشورهای اسلامی حمله‌ور شده‌اند. از سوی ایتالیا به طرابلس غربی هجوم برده و از طرف دیگر روسیه توسط قوای نظامی خود شمال ایران را اشغال کرده و بریتانیا نیز در جنوب ایران دخالت کرده است. این وقایع سبب نابودی اسلام است. بنابراین بر تمام مسلمین از عرب و عجم واجب است که خود را آمادة دفع کفر از ممالک اسلامی نمایند و در این راه از بذل جان و مال، برای اخراج سپاهیان ایتالیا از طرابلس غربی و روسیه و انگلیس از شمال و جنوب ایران کوتاهی نکنند که این از اهمّ واجبات اسلامی است تا به یاری خداوند کشورهای عثمانی و ایران از هجوم صلیبیان مصون و محفوظ بمانند. (الحسنی، 1378: 47)
-آیت‌الله‌العظمی شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء
از عالمان و مراجع معاصر امامیه (۱۲۹۴ ق - ۱۳۷۳ ق نجف اشرف) و برخاسته از خاندانی اهل علم و وارسته بود. از استادان او می‌توان به آیات عظام سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، آخوند خراسانی، محمدباقر اصطهباناتی، محمدحسن مامقانی و محمدتقی شیرازی اشاره کرد. او اولین شرح را (در چهار جلد) بر کتاب تأثیرگذار «العروة الوثقی» اثر سید محمدکاظم طباطبایی یزدی نگاشته است و پس از رحلت سید محمدکاظم یزدی، زعامت امامیه را عهده‌دار شد.
- آیتالله شیخ عبدالله مازندرانی
(1256 - 1330 ه.ق) از علمای بزرگ حوزه علمیه نجف اشرف و از شاگردان آیات عظام میرزا حبیب‌الله رشتی، شیخ مهدی کاشف‌الغطاء و حاج شیخ مرتضی انصاری بود.
- ملا فتح‌الله غروی شیرازی اصفهانی
معروف به شیخ الشریعه اصفهانی (۱۲۶۶ ق - ۱۳۳۹ ق) فرزند آیتالله محمدجواد نمازی شیرازی است.
- سید مصطفی کاشانی
( ۱۲۶۴ - ۱۳۳۶ه.ق) از علمای معاصر امامیه و از روحانیون مشروطه خواه است. سید ابوالقاسم کاشانی از عالمان مبارز علیه استعمار و سلطه بریتانیا بر ممالک اسلامی، فرزند اوست. از اساتید او در حوزه‌های علمیه اصفهان، تهران و نجف اشرف می‌توان به آیات عظام ملاّ محمد کاشانی، جهانگیرخان قشقایی، محمدباقر اصفهانی، محمدرضا عارف قمشه‌ای و آخوند خراسانی اشاره کرد.
- آیتالله میرزا مهدی خراسانی،
فرزند ارشد آخوند خراسانی (1292 - 1364 ه.ق) از شاگردان شیخ زین العابدین شاهرودی و پدرش آخوند خراسانی.
- آیتالله حاج شیخ محمدتقی حائری شیرازی
(1258 – 1338 ه.ق) معروف به میرزای شیرازی دوم از علمای بزرگ شیعه امامیه، رهبر انقلاب عراق موسوم به «ثورة العشرین» است. او از شاگردان برجستة میرزای شیرازی مجدد اول در حوزه سامراء است. مسئله او مسئله اسلام و یاری تمامی مسلمانان در برابر استعمار بود و ساحت پاکش از فرقه گرایی دور است.
- آیتالله سید صدرالدین صدر (1291 – 1373 ه.ق) فرزند آیتالله سید اسماعیل صدر موسوی عاملی و از شاگردان آیات عظام آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و میرزای نائینی بود. آیتالله سید حسن صدرالدین در پاسخ به استفتایی درباره تکلیف مسلمانان در برابر اعلان‌جنگ دول متفق به دولت عثمانی و حمله به آن کشور به سال 1332 قمری برابر با 1914 میلادی چنین فتوا داد: بسم الله الرحمن الرحیم بر هر متمکن واجب است اگر مَنْ بِهِ الکفایَة نباشد حفظ حدود مسلمین و حفظ بیضة اسلام . الاحقر سید حسن صدرالدین. (رجبی، 1378: 292)
- آیتالله سید اسماعیل صدر (1258 – 1338 ه.ق) از علمای بزرگ نجف اشرف، از شاگردان آیات عظام محمدباقر اصفهانی، شیخ مهدی آل کاشف الغطاء، فرزند شیخ علی کاشف الغطاء و نوه شیخ جعفر کاشف الغطاء و میرزا محمدحسن شیرازی است.
- آیتالله محمدحسین قمشه‌ای، آن عالم شهیر شیعه در قرون سیزدهم و چهاردهم هجری (متوفی 1337 ه.ق) او فرزند ابوطالب قمشه‌ای نجفی و ملقب به قمشه‌ای صغیر (کوچک) بود و این لقب به دلیل تمییز بین او و استادش آیتالله علی قمشه‌ای، به او داده شد. استاد وی را قمشه‌ای کبیر و او را قمشه‌ای صغیر نامیدند. از اساتید او می‌توان به آیات عظام ملا حسینقلی همدانی، علی قمشه‌ای کبیر، میرزا حسین خلیلی تهرانی و آخوند خراسانی اشاره کرد.
اسامی فوق چهره‌های پرفروغی در تاریخ تشیع بوده‌اند و مجاهدت‌های بسیاری در راه خدمت شیعه و تشیع کرده‌اند. فتاوی آنها در کتاب‌های متعددی ثبت شده است و رساله‌های جهادیه علمای شیعه در آثاری همچون الذریعه اثر جاودان آیتالله حاج شیخ آقابزرگ تهرانی مضبوط است. برای نمونه، متن یکی از فتوای آنان را از کتاب «رسایل و فتاوای جهادی شامل رساله‌ها و فتواهای علمای اسلامی در جهاد با قدرتهای استعماری» آورده می‌شود که توسط آقای دکتر محمدحسن رجبی جمع‌آوری‌شده است.
متن فتوا خطاب به خلیفه عثمانی است:
بسم الله الرحمن الرحیم
به سبب هجومی که از هر طرف بر اسلام شده، عالم اسلامیت در هیجان است. ماها به صفت ریاست مذهبیه بر هشتاد میلیون نفوس جعفری که در ایران و هندوستان و سایر نقاط است متفقاً وجوب هجوم جهادی و دفاعی را حکم نمودیم. و بر عموم مسلمین تجزیة مسببین اراقة دمای اسلام، و صیانت دین محمد صلوات‌الله‌علیه فرض عین است، و به خاک‌پای پادشاه که حامل امانت مقدسة «خرقة سعادت و موزة مبارکه» و خادم‌الحرمین الشریفین و خلیفة اسلام است، عرض و اعلام می‌نماییم که دریغ نفرمایند از دادن لواء الحمد نبوی صلی علیه و آله به مسلمانان که از اقطار عالم برای دفاع جمع خواهند شد. زمان محافظة سیاست اروپا گذشت. استرحام می‌شود که به‌مقتضای شریعت و شأن خلافت فرمان بفرمایید.
محمدحسین الحائری المازندرانی، عبدالله المازندرانی، سید اسماعیل ابن صدرالدین، محمدکاظم الخراسانی.
از سوی دیگر عالمان بزرگی از شیعه در جریان تقریب مذاهب اسلامی، به صورتی جدی فعالیت جدی کرده‌اند. ذکر اسامی همه آنها در اینجا مقدور نیست و تنها به بیان اسامی چند تن از آنان اکتفا می‌شود. امید است در آینده فرهنگی از اسامی و آثار بزرگان این حوزه منتشر شود که بیانگر وسعت و عظمت آنان باشد.
پاره‌ای از اسامی آنها عبارت‌اند:
- آیت‌الله‌العظمی سید حسین بروجردی
از مراجع بزرگ مذهب امامیه در دوران معاصر بوده‌اند که نقش مهمی در تطور حوزه علمیه قم ایفا کرد. او در نجف اشرف از شاگردان آیات عظام آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی، مرتضی طالقانی و آقا شریعت اصفهانی بود و علاوه بر آنها در حوزه علمیه اصفهان از محضر آیات عظام سید محمدباقر درچه‌ای، حکیم قشقائی و حکیم کاشانی بهره برد. در دوران او حرکت تقریب مذاهب اسلامی رشد چشمگیری یافت
- آیتالله محمدحسین کاشف الغطاء
- علامه سید محسن امین عاملی
(1284 - 1371 ه.ق) از علمای بزرگ امامیه در عصر حاضر است. او در حوزة علمیه نجف اشرف، از شاگردان آیات عظام رضا همدانی صاحب کتاب «مصباح الفقیه»، آخوند خراسانی، محمدباقر نجم‌آبادی و شریعت اصفهانی بود. برجسته‌ترین اثرش «اعیان الشیعه» در ده مجلد است که مجلد اول آن به معرفی مذهب اهل‌البیت و پاسخ به پاره‌ای از شبهات پیرامون عقاید و اعمال پیروان آن اختصاص دارد.
- آیتالله علامه میرزا خلیل کمره‌ای
(1317 – 1405 ه.ق) فقیه، مفسر، حکیم معاصر مذهب امامیه، از شاگردان آیات عظام عبدالکریم حائری یزدی، ملا محمد بیدهندی، سید احمد جاوه‌ای، میرزاعلی اکبر یزدی است. او همدرس و هم مباحثه مرحوم حضرت امام خمینی بود و خاطرات او از دوران جوانی امام خمینی بسیار اهمیت دارد. از شاگردان او در تفسیر قرآن می‌توان به علامه سید مرتضی عسکری اشاره کرد.
- آیتالله سید محسن حکیم
(1306 – 1390 ه.ق) از مراجع بزرگ تقلید امامیه، شاگرد آیات عظام آخوند خراسانی و آقا ضیاء‌الدین عراقی، محمدحسین نائینی و علی باقر الجواهری است.
- آیت‌الله‌العظمی سید روح‌الله مصطفوی خمینی
(1320 – 1409 ه.ق) معروف به امام خمینی، از بزرگان علمای معاصر مذهب امامیه و از شاگردان ممتاز آیات عظام عبدالکریم حائری یزدی، محمدعلی شاه‌آبادی، سید علی یثربی کاشانی، محمدتقی خوانساری، محمد گلپایگانی بودند.
- آیتالله سید علی خامنه‌ای
(متولد 1358 ه.ق مشهد مقدس) رییس‌جمهور منتخب مردم ایران (مهر 1360 – خرداد 1368 ه.ش) و ولی‌فقیه و رهبر انقلاب اسلامی ایران (از سال 1368 ه.ش در پی ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی ره) هستند. تحصیلات ایشان در حوزه‌های علمیه مشهد و قم و کمی در نجف اشرف سپری شد. ایشان از شاگردان آیات عظام هاشم قزوینی، سید جواد خامنه‌ای (پدرشان) و سید محمدهادی میلانی در مشهد مقدس و آیات عظام سید حسین بروجردی، امام خمینی، مرتضی حائری یزدی و علامه طباطبایی در قم هستند.
- آیتالله سید محمدتقی حکیم
(۱۳۴۱ق ـ ۱۴۲۳ق) از علمای ممتاز حوزه علمیه نجف اشرف.
- آیتالله واعظ زاده خراسانی
از شاگردان برجسته آیت‌الله‌العظمی سید حسین بروجردی و اولین دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
- آیتالله حاج شیخ محمدعلی تسخیری
(متولد 1323 ه.ق نجف اشرف) فقیه و مفسر برجستة معاصر مذهب امامیه و از شاگردان آیتالله شهید سید محمدباقر صدر (ره) و امام خمینی (ره) در حوزه علمیه نجف اشرف است. از سمت‌های ایشان می‌توان به دبیر کلی مجمع جهانی تقریب اشاره کرد که در طی آن تلاش‌های بی‌وقفه‌ای را در جهت تحقق وحدت اسلامی و دفاع از کیان اسلام بر ضد مطامع دشمنان و استعمارگران انجام داده است و به‌حق باید او را سفیر فرهنگی جهان اسلام دانست و این تلاش و برنامه همه‌جانبه برای تحقق وحدت اسلامی همگی بر پایة قرآن بوده است.
- آیتالله سید علی سیستانی
از شاگردان بنام آیتالله سید ابوالقاسم خویی و از مراجع بزرگ تقلید معاصر شیعه که مواضع و فتاوی تقریبی او در قضایای عراق معروف و مشهود است.
- آیتالله علامه سید مرتضی عسکری
مشهور به علامۀ عسکری (۱۲۹۳- ۱۳۸۶ ه.ش) مورخ و محدث معاصر مذهب امامیه و از مرزداران حریم تشیع بود. او در خانواده‌ای روحانی در شهر سامراء به دنیا آمد. از استادان او در قم و نجف اشرف می‌توان به آیات عظام عبدالکریم حائری، شهاب‌الدین مرعشی نجفی، شریعتمدار ساوجی، پایین‌شهری، امام خمینی، میرزا خلیل کمره‌ای، میرزا حبیب‌الله اشتهاردى؛ و آیتالله مرعشى شوشترى را درک کرد.
- آیتالله حاج شیخ حسن سعید طهرانی
(1298 - 1374 ه.ش) فرزند آیتالله میرزا عبدالله چهل‌ستونی تهرانى و نوه آیت‌الله‌العظمی حاج میرزا مسیح تهرانى بود. اصلی‌ترین استادان او در نجف اشرف عبارت‌اند از: آیات عظام سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویى و شیخ حسین حلى. او در سال 1385 ه.ق به تهران آمد و ضمن امامت جماعت مسجد جامع چهل‌ستون تهران و تدریس فقه و اصول و تفسیر، بنای کتابخانه و مدرسه چهل‌ستون و گنجینه قرآن کریم را تأسیس کرد که از کتابخانه‌های مهم قرآنی در شهر تهران محسوب می‌شود. از آثار اوست «الرسول یحدثنا» و «الرسول یدعوکم»؛ و تقریرات درس فقه و اصول شیخ حسین حلی. او از چهره‌های تقریبی معاصر امامیه است و مکاتبات بسیاری با شیوخ برجسته اهل سنت به‌ویژه شیوخ الازهر شریف داشته است که در آنها روح اخوت اسلامی موج می‌زند و درعین‌حال از پاره‌ای از شیوخ وهابی که بر جدایی مسلمانان از یکدیگر فتوا می‌دهند، انتقاد می‌کرد.
و باز باید به ادبیات وسیع و پرمعنا دفاع از مسلمانانِ اهل سنت فلسطین نیز پرداخت که در آن نیز به نام‌های بزرگی برخورد می‌کنیم:
- امام خمینی
- آیتالله سید علی خامنه‌ای (مقام معظم رهبری)
- آیتالله سید مصطفی کاشانی
(متوفی 1340 ه.ش) از علمای بزرگ امامیه و رهبران سیاسی و مذهبی ایران.
- آیتالله علامه محمدجواد مغنیه
(1324 – 1400 ه.ق) از علمای معروف لبنانی و از منادیان تقریب مذاهب اسلامی بود. از استادان سرشناس او می‌توان به آیات عظام سید ابوالقاسم خویی، عبدالکریم مغنیه، (برادر بزرگ‌ترش) محمدحسین کربلایى و سید حسین حمامى اشاره کرد. تفاسیر او یکی «الکاشف» و دیگری تفسیر تک‌جلدی دیگرى به نام «مبین» است. در آثار او محورهای مبارزه با رژیم صهیونیستی و وحدت اسلامی بسیار پررنگ است.
- آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی
(1316 - 1414 ه.ق) در خانواده‌ای اهل علم و تقوی به دنیا آمد. از استادان او می‌توان به آیات عظام حاج شیخ محمدباقر گلپایگانى، ملا محمدتقی گوگدى، عبدالکریم حائری یزدی، سید حسین بروجردی اشاره کرد که دو شخصیت اخیر بیشترین تأثیر را بر او داشته‌اند. در زمان اقامت اجباری آیتالله نائینى و آیتالله اصفهانى که بر اثر فشار انگلستان به دولت وقت عراق روی‌داده بود، به خواست آیتالله حائری مدتی نیز از محضر آن دو استفاده کرد.
- آیتالله محمدعلی اراکی
(متوفی 1373 ه.ش) از مراجع بزرگ معاصر شیعه
- شهید آیتالله مرتضی مطهری
(1298 – 1358 ه.ش) در روستای فریمان در نزدیکی شهر مشهد در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. او از شاگردان حضرات آیات سید حسین بروجردی، امام خمینی، سید محمدحسین طباطبایی بود. از دیگر استادان او می‌توان به بزرگانی چون حاج میرزاعلی آقا شیرازى در اخلاق و عرفان و مرحوم آیتالله سید محمد حجت (در اصول) و مرحوم آیتالله سید محمد محقق داماد (در فقه) اشاره کرد.
- آیتالله ناصر مکارم شیرازی
(متولد 1305 ه.ش) فقیه و مفسر و مرجع معاصر پیروان مذهب امامیه است. او از شاگردان آیات عظام موحد در شیراز، سید حسین بروجردی، حجت کوه‌کمره‌ای و محقق داماد در قم است. در مدت‌زمان کوتاه اقامتش در نجف اشرف، در درس خارج آیات عظام سید ابوالقاسم خویی و سید محسن حکیم شرکت کرد و در بازگشت از نجف اشرف از آیتالله اصطهباناتی و آیتالله کاشف الغطاء موفق به اجازه اجتهاد شد.
- آیت‌الله‌العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی
(متولد 1337 ه.ق گلپایگان)، فقیه و از مراجع معاصر مذهب امامیه است. از استادان او عبارت‌اند از آیات عظام ملا محمدجواد صافى (پدرش) سید محمدتقی خوانساری، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید صدرالدین صدر، سید محمد حجت. نیز او در مدت یک سال اقامتش در نجف اشرف محضر درس آیات عظام محمدکاظم شیرازی، سید جمال‌الدین گلپایگانی و محمدعلی کاظمى را درک کرد.
- آیتالله حسین نوری همدانی
(متولد 1304 ه.ش) از مراجع بزرگ تقلید شیعه و از شاگردان بنام آیات عظام امام خمینی، سید محمد داماد، سید محمدحسین طباطبایی و سید محمد حجت کوهکمری.و صدها مرجع و عالم بیدار دیگر شیعی که آینده اسلام و مسلمین را در وحدت و نه تفرقه و فرقه‌گرایی دیده‌اند؛ از ایجاد تنفر مذهبی خودداری کرده‌اند و نقشه‌های استعمارگران را نقش بر آب کرده‌اند.
استعمارگران جهان اسلام را به مناطق نفوذ خود تقسیم کرده‌اند. البته این گمان که هر که مخالف تقریب مذاهب اسلامی باشد، بی‌تردید دست‌نشانده استعمار غربی است، صحیح نیست. اما باید توجه داشت که استعمارگران غالباً به‌صورت مستقیم وارد عمل نمی‌شوند و اتفاقاً با آگاهی بر زمینه‌های تفرقه و تضاد، ترتیبی می‌دهند تا مسلمانان خود به جان هم بیفتند؛ بی‌آنکه بدانند اصل ماجرا از چه قرار بوده است.
جریان لندن نشین یاسر الحبیب با توهین به مقدسات اهل سنت می‌کوشد تا برخلاف سیره عملی علمای بزرگ شیعه بسامد آماری واژگان و عبارات برخاسته از فرهنگ تضاد و تعارض را در میان مسلمانان بیشتر کند و این حق و وظیفه هر مسلمانی از شیعه و اهل سنت است که چنین عملی را محکوم کند. با این‌حال، متأسفانه برخی از وب‌گاه‌های ضد تقریبی، خواسته یا ناخواسته، در دام نقشۀ او افتادند و ازاین‌رو از سال 1431ق (2010م) که اقدامات ناپسند یاسر الحبیب در لندن و در سایتِ القطرة (alqatrah.net) و برخی از حامیان او رسانه‌ای شد، مجموعه‌ای وسیع از وب‌گاه‌های ضد تقریبی فعال شدند. هرچند با بیانیه‌های علمای شیعه، و آشکار شدن دشمنی و کینۀ یاسر الحبیب در قبال علمای بزرگ مذهب شیعه مانند آیات سیستانی و بهجت فومنی(ره) و نیز نظام جمهوری اسلامی ایران، نقشۀ انتساب او به شیعه، شکست خورد و این از فضل الهی است.
همین گروه معدود کوشیدند تا در سال 1435 ق، در برابر «هفتة وحدت اسلامی» که به پیشنهاد مرحوم حضرت امام خمینی (ره) نام‌گذاری شد، «هفتة برائت» را ترویج دهند که همین موضوع بیش از پیش، تقابل آنان را با پیام وحدت‌بخش انقلاب اسلامی ایران و مراجع بزرگ شیعه نشان داد و جدایی آنان را از فرهنگ پرافتخار برادری و وحدت اسلامی نشان داد.
فرهنگ مورد نظر علمای تقریبی همچون امام خمینی(ره)، بر تفاهم، اتحاد، اولویت دادن به حل مسائل ضروری مشترک، مبارزه با تفرقه و اختلاف‌افکنی، داشتن روحیۀ برادری و جوانمردی در قبال یکدیگر و احترام به دیگر مذاهب اسلامی در عین پایبندی محکم به مذهب خویش تأکید دارد. ایشان در سخنانی گفته‌اند:
همان‌طوری که اهل سنت چهار مذهب دارند که در کنار هم‌اند، مذاهب نمىریزند به جان هم، به‌حسب ظاهر، ما هم که مذهب پنجمى هستیم که مىنشینیم باهم، ... خوب، ما مسائل مشترک زیاد داریم، ما در اصول مذاهبمان، اصول دینمان، همه باهم مشترکیم. قرآن، قرآن همه است؛ اسلام، اسلام همه است؛ پیغمبر، پیغمبر همه است. این‌ها مشترکات ما است. در این مشترکات ما باهم باشیم؛ و در مختصات هرکدام براى خودمان عملى داریم و برای خودمان آدابى داریم. این دعوا لازم ندارد؛ اینکه دعوا مىشود دعوایى است که آنها ایجاد مىکنند در بین ما (صحیفه امام، 14/ 508 -507)
منابعی برای مطالعه
- صحیفه امام خمینی
- سلیم الحسنی (1378 ش) عالمان شیعه رویاروی استعمار. (ترجمه) محمدهادی باسخواه. مشهد (چاپ اول) انتشارات آستان قدس رضوی (شرکت به‌نشر).
- (تدوین، تحقیق و تحشیه) محمد حسن رجبی (1378 ه.ش) رسایل و فتاوای جهادی شامل رساله‌ها و فتواهای علمای اسلامی در جهاد با قدرتهای استعماری، تهران (چاپ اول) سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بسم الله الرحمن الرحيم