در تاریخ 10 تیرماه 1394 شمسی توفیق شرکت در همایش ملی رمضان در آیینه اقوام ایرانی، تنوع فرهنگی و وحدت معنوی را داشتم. عنوان مقاله اینجانب در آن همایش «رمضان در سفرنامه‌های حج ابراهیمی» بود.

در زمان اندکی که برای ارائه مقاله داشتم کوشیدم تا به تغییرات نامحسوسی را که در این سفر معنوی بر اثر پیشرفت تکنولوژی به ویژه در حمل و نقل و ارتباطات شکل گرفته است، تبیین کنم. در گذشته حاجیان هم در تقویم زمانی (از ماه رجب و غالباً از ماه رمضان) و هم در جغرافیای وسیعی از جهان اسلام (که مسیرهای زمینی و دریایی معروف حاجیان را نام بردم) سیر می‌کردند ولی امروزه فناوری هرچند امنیت، آسایش و نیز مسافرت در تعداد انبوه را به ارمغان آورده است، سفرهای انبوه موجود است، ولی هرگز آن تجربیات گذشتگان را کسب نمی کنند. در گذشته، کاروانها و گروه‌های حاجیان منزل به منزل سیر می‌کردند، فرصت‌های بسیاری را برای تجربه اندوزی یافته و با اقوام و ملل مختلف آشنا و به اصطلاح دنیا دیده می‌شدند. حاجی اگر در ابتدای راه فردی خام بود، در پایان راه پخته و آزموده می‌بود.

این درحالی است که امروزه حاجیان با ورود به هواپیما در واقع وارد یک قرنطینه می‌شوند که آنها را از دنیای خارج جدا می‌کند. مسیر تهران تا جده را دو هزار و دویست کیلومتر هوایی ذکر کرده‌اند؛ ولی امروزه حاجی هیچ منزلی را در این مسیر طی نکرده است؛ در حالی که حاجیان در گذشته در گسترة زمانی و جغرافیایی بسیار وسیعی سیر می‌کرده‌اند. ... 

به دلیل رعایت وقت (15 دقیقه) و (1 ساعت) تأخیر پیش آمده در برنامه های همایش، بیان جزئیات را به اصل مقاله ارجاع دادم.

همایش مذکور به همت پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری و مرکز اسناد فرهنگی آسیای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی همایش برگزار شد.