آسيب شناسي جهان معاصر و راهبرد نجات بشريت

دكتر محمد جواد نوروزي  

ماهنامه معارف، شماره 49، مهر 1386   ص 2

چکيده مطلب    مشاهده متن    [HTML]    

 

نگاهي به رخدادهاي سياسي کنوني، نشانگر معضلات و کاستي هايي است که بشر معاصر از آن در رنج است. تأمل در بحران هاي سياسي ـ اجتماعي نظام جهاني حکايتگر آن است که بشر به رغم پيشرفت هاي مادي و ادعاي روشنفکري و تمدن همچنان گرفتار جاهليتي به مراتب خطرناک تر از جاهليت پيش از اسلام است. و اگر جاهليت پيش از اسلام به مدد پيام بعثت رخت بربست، بشر دنياي معاصر همچنان نيازمند آموزه هاي بعثت است. پيام دين نسخه درمان دردهاي مزمني است که ...

 

 پستي جاهليت

حسن كريمي سليمي  

دوماهنامه بشارت، شماره 60، مرداد و شهريور 1386  ص 41

مشاهده متن   [PDF 100kb]    

 

 محمد صلي الله عليه و آله و سلم ، موعود پيامبران و با نشانه هاي الهي فراوان

مصطفي كريمي  

دو فصلنامه تحقيقات اسلامي، شماره 33، 1385  ص 11

چکيده مطلب   

 

نبوت و رسالت مقامي است كه خدا به برخي از بندگان مي سپارد تا مردمان را با وحي الهي به نيكبختي رهنمون شوند. مطابق حكمت الهي بايد نشانه هايي عمومي- شامل مجموعه قراين شخصيتي، پيام و پيروان، گواهي پيامبران پيشين و اعجاز- براي تشخيص پيامبر از مدعيان دروغين، موجود باشد و پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم همه آن نشانه ها را به وجه نيكويي داشتند،چه از شخصيت متعالي و خلقي نيكو و پيرواني چون علي عليه السلام بهره مند بودند، براي مردمان زمان جاهليت پيام بلند و جامع آوردند و و موسي و عيسي عليهما السلام به آمدن ايشان...

کليدواژگان:پيامبر- نبوت محمد صلي الله عليه و آله و سلم- بشارت- موسي و عيسي عليهماالسلام- نشانه هاي نبوت

 

 بردگان از جاهليت تا اسلام

عبدالرضا عرب ابوزيدآبادي  

فصلنامه تاريخ در آينه پژوهش، شماره 13، بهار 1386  ص 161

چکيده مطلب   

 

اين نوشتار بخش دوم از مقاله بردگان از جاهليت تا اسلام است. در بخش نخست گفته آمد كه مبارزه دفعي اسلام با برده داري و لغو يك باره آن با موانعي جدي روبرو بود. از اين رو اسلام كوشيد تا به تدريج و با پديد آوردن زمينه هايي بردگان را از اوضاع نابسامان و اسف بارشان رهايي بخشد كه محدود كردن اسباب و عوامل بردگي و گشودن درهاي ازادي بر روي بردگان از جمله آن ها بود. البته از آن جا كه بردگان هم چنان بخشي از جامعه را تشكيل مي دادند عمده ترين تغيير و تحولات درباره آنان در دوره اسلامي در حيطه رفتاري صورت گرفت. اين تحولات به طور عمده در سه حوزه رخ داد...

کليدواژگان:بردگان- برده داري- رسول خدا- اسلام و آزادي بردگان

 معماري مساجد و ابنيه در عصر پيامبر

اصغر قائدان  

فصلنامه ميقات حج، شماره 59، بهار 1386  ص 106

چکيده مطلب    مشاهده متن    [HTML]    

 

سخن از معماري عصر حضرت رسول به سبب كمي منابع و اطلاعات كار چندان ساده اي نيست. آنچه روشن است اين كه فن ساختن بنا در آن دوران تا حدي ساده و به دور از هرگونه ظرائف خاص هنري و ملهم از معماري عصر جاهليت است. معماري در ميان عرب عصر جاهلي، چندان داراي پيچيدگي و مهندسي خاصي نبوده بلكه عمدتا از معيشت صحرايي و بدوي آنان و طبيعت خشك و خشن الهام گرفته است. مساله امنيت و حفاظت از توفان هاي شن و باران هاي سيل آسا، دو مقوله مهم و مورد توجه از نوع معماري آن دوران بوده است. عرب عصر جاهليت را به دو دسته اهل مدر و اهل وبر تقسيم كرده اند.

 

 مفهوم جاهليت در قرآن و متون تاريخي

احمدرضا بهنيافر  

ماهنامه معارف، شماره 47، تير 1386  ص 17

چکيده مطلب    مشاهده متن    [HTML]    

 

یکی از مباحث مهم به ویژه در تاریخ اسلام مبحث «جاهلیت» است. واژه جاهلیت ریشه در قرآن دارد و مورخان برای آن معانی متعددی بیان نموده اند که با یکدیگر متفاوت است. دقت در قرآن و متون تاریخی روشن می نماید که معنای اصلی جاهلیت نادانی نیست، بلکه جاهلیتی که در قرآن و سنت و حتی بسیاری از متون تاریخی بیان شده یک نوع حالت نفسانی و کیفیت روانی است که از پیروی از هدایت الهی سرباز می زند و حکومت خدا را در امور زندگی نمی پذیرد. پس جاهلیت یعنی سفاهت، خشونت، ناهنجاری، بی ارادگی، شتابزدگی و عدم قدرت بر نفس نه صرفاً نادانی و عدم علم. در نتیجه جاهلیت یک مفهوم است كه محدوده زمانی و مکانی ندارد.

 

 بردگان از جاهليت تا اسلام ( تحليل و بررسي تاريخي )

عبدالرضا عرب ابوزيدآبادي   

فصلنامه تاريخ در آينه پژوهش، شماره 12، زمستان 1385   ص 109

چکيده مطلب    مشاهده متن    [HTML]    

 

موضوع بردگى از نظر اسلام همواره از موضوعات مهم و بحث برانگيز درحوزه انديشه اسلامى، بهويژه در باب حقوق بشر است. موضوع بردگى در اسلام بسيار پردامنه و ابعاد و جوانب گوناگون فقهى، فكرى و تاريخى دارد. تبيين عللو انگيزه هاى پذيرش و الغاى تدريجى بردگى در اسلام با مقايسه تطبيقى ميان وضعيت بردگان در دوران جاهليت و اسلام موضوع اصلى بخش نخست اين نوشتار است. در ادامه به تبيين تاريخى رفتار و برخورد پيامبراعظم(صلى الله عليه وآله)با بردگان واقداماتى كه موجب حل اين معضل ريشه دار اجتماعى و بهبود وضع بردگان شد خواهيم پرداخت.

کليدواژگان:بردگى، برده دارى، جاهليت، اسلام و رسول خدا(صلى الله عليه وآله).

 

 معاد در جاهليت

محمدحسين طاهري  

ماهنامه معرفت، شماره 111، اسفند 1385  ص 109

چکيده مطلب    مشاهده متن    [HTML]    

 

اعتقاد به معاد و زندگى پس از مرگ، از موضوعاتى است كه همواره بين پيروان اديان و مذاهب، مورد بحث بوده است و همواره عده اى مخالف و عده اى موافق چنين آموزه اى بوده اند. در مقاله سعى كرده ايم اعتقاد به معاد را در عصر جاهليت بررسى، و با آوردن شواهد تاريخى، قرآنى و ادبى (اشعار جاهلى) ثابت كنيم كه آموزه «معاد» و زنده شدن پس از مرگ در ذهن بيشتر مردم عصر جاهليت وجود نداشت، گرچه برخى از آنان به اين آموزه معتقد بودند. در پايان نيز با بررسى سه فرقه «دهريه»، «زنادقه» و «البُلْيه»، كه در عصر جاهلى وجود داشتند و با آموزه معاد مرتبط بودند، به اين نتيجه مى رسيم كه نه تنها جريان غالب در عصر جاهليت عدم اعتقاد به معاد بود، بلكه در موارد متعدد، با پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيز در اين باره به مجادله مى پرداختند.

 

 جاهليت در قرآن

تقي متقي  

فصلنامه فرهنگ جهاد، شماره 45، پاييز 1385  ص 52

 

 اصلاحات اجتماعي در سيره و سنت پيامبر اعظم (ص)

سيدحسين حر  

فصلنامه قرآني كوثر، شماره 21، تابستان 1385  ص 94

چکيده مطلب   

 

حضرت رسول اكرم (ص) شالوده ديني الهي و متين را بنيان نهاد كه اساس آن بر توحيد و پرستش خداي يگانه و بي نياز است . اين پيامبر كه تجلي رحمت بر جهانيان است به عنوان آخرين سفير الهي در جزيره العرب ظهور كرده و تمام مساعي خود را بكار گرفت كه زنگارهاي كفر و شرك و ضلالت را كه همچون غل و زنجيري بر دست و پاي اعراب بسته شده و سنگيني مي‌كرد را باز كند و آنان را به قله رفيع سعادت كه همان تقرب به خداست برساند . ...

کليدواژگان:رسول الله (ص) ، مسلمانان ، اصلاحات ، زدودن جاهليت ، عدالت

 

 رشد سياسي زنان ؛ تحيل فرايندي (پيش و پس از ظهور اسلام)

فاطمه كاشف الغطاء  

فصلنامه بانوان شيعه، شماره 7، زمستان 1384 و بهار 1385  ص 297

چکيده مطلب    مشاهده متن   [PDF 236kb]    

 

در اين مقاله نخست شاخصه هاي فرهنگ سياسي و اركان نظام قبيله اي جاهلي معرفي گرديده و آنگاه عناصر موثر در مباني سازه ها و خط مشي نظام حكومت مدني در رابطه با زنان شناسايي شده و سپس با تطبيق فضاي فرهنگ و حضور سياسي زنان در دهه هاي پيش و پس از ظهور اسلام فرايند مثبت رشد سياسي زنان مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفته و علل و ريشه هاي اين تحول مثبت واكاوي گرديده است . ...

کليدواژگان:جاهليت . اسلام . نظام قبيله اي . مشاركت سياسي . زنان . بيعت . حكومت . هجرت . نهادسازي

 

 يكتا پرستان در عصر جاهليت

محدثه مزوري  

ماهنامه كيهان فرهنگي، شماره 232، دي و بهمن 1384  ص 82

 

 تاريخ قبيله ثقيف

محمود حيدري آقائي   

فصلنامه تاريخ در آينه پژوهش، شماره 4، زمستان 1383  ص 35

چکيده مطلب   

 

چگونگى جايگاه ثقيف در جاهليت و اوضاع مختلف اقتصادى، دينى، فرهنگى، سياسى و اجتماعيشان، و بررسى مناسبات و تعاملات آنان با ديگران، هم چنين اثبات تابع يا متبوع بودنشان در آن مناسبات، از مسائل مورد بررسى اين سلسله نوشتار بود. اثبات اين كه ثقيف در جاهليت در رتبه اى قرار داشت كه محسود اقران بود و در رديف دومين قبايل عرب شمالى بود، با استناد به مدارك صحيح صورت پذيرفت. و خلاصه آن عبارت است از: طائف را در سرزمين حجاز مى توان سومين مكان مهم بعد از مكه و مدينه، و قبيله ثقيف را در رديف دومين قبايل مهم عرب شمالى جزيرة العرب ناميد. طائف و ثقيف در جاهليت مورد توجه قبايل مهم، از جمله قريش قرار داشتند. از گزارش هاى راست و دروغ و اساطير و واقعيت هاى بازگو شده در مورد آن جا و آنان و ذكر فضايل طائف و نظاير آن، و نيز از مناسبات بين افراد و قبايل و اخبارى گوناگون از اين دست، مى توان اهميت و موقعيت آن را دريافت.

مناسبات مختلف اقتصادى با توجه به موقعيت ممتاز و ويژه اقتصادى، كشاورزى، دامپرورى، صنايع و حرف و گستره همكارى در تجارت داخلى و خارجى به خصوص كه طائف در مسير راه شمال به جنوب قرار داشت با ديگران در غالب همكارى هاى دوستانه و خصمانه ياد شده، و نيز مناسبات خانوادگى وسيع به ويژه با قريش كه رأس عرب بود و نيز دامنه مناسبات با ساير قبايل در غالب همزيستى در سرزمين هاى مشترك، برقرارى احلاف و پيمان ها. ثقيف در بسيارى از مناسبات خويش تابع بود و در برخى از تعاملات با غير قريش متبوع. بررسى اوضاع دينى وجود بت لات و امور مربوط به آن و اوضاع سياسى و فرهنگى و توجه به شرح حال و زندگى برخى از سرآمدان و نخبگان و بروز وقايع و ايام و ديگر مسايل مربرط به ثقيف و نيز پيشرفت تمدنى در طائف، ثقيف را از بسيارى از همسانان و همسايگان ممتاز كرده و جايگاه رفيع آنان را در جاهليت نشان مى دهد و به طور خلاصه ثقيف از اشرافيت قبيلگى و اشرافيت مالى و توان اقتصادى بالايى برخوردار بوده و اساس مبادلات اقتصادى آنان بر ربا استوار بود.

 

پرچم و پرچم داري از جاهليت تا عاشورا

ابوالفضل هادي منش  

ماهنامه مبلغان، شماره 63، بهمن / اسفند 1383  ص 39

 

 

 مرزهاي گفتماني نظريه اسلامي امنيت؛ گذر از جامعه جاهلي به جامعه اسلامي

اصغر افتخاري  

فصلنامه مطالعات راهبردي، شماره 25، پاييز 1383  صص 425-451

چکيده مطلب   

 

نگارنده در مقاله حاضر تلاش دارد از رهگذر شناخت بنيادهاي گفتماني جاهليت در موضوع امنيت و استفاده از آن به مثابه يك غير ، به تصوير روشن ترين از گفتمان امنيتي اسلام دست يابد. براي اين منظور ، چهار ركن اصلي گفتمان جاهلي - يعني تعدد خدايان ، تعدي ، تجارت و تعصب - شناسايي و متناسب با آنها ، تلقي سلبي از امنيت كه مد نظر اعراب جاهلي بود ، معرفي شده است . در ادامه نويسنده با استناد به ايات الهي و از طريق تحليل جهان بيني اسلامي ، چهار ركن بديل براي اركان جاهلي كه در مكتب اسلام مورد توجه قرار گرفتند - يعني توحيد ، ايمان ، ولايت و سعادت - را معرفي و بازخواني امنيتي مي نمايد...

کليدواژگان:تحليل گفتماني ، مكتب اسلام ، گفتمان امنيتي ، امنيت انساني ، رويكرد ايجابي ، رويكرد سلبي ، جاهليت.

 

 

 

 

 نگاهي به مسايل قضا در جاهليت و قرون اوليه اسلامي

نعمت الله صفري  

فصلنامه طلوع، شماره 4، پائيز و زمستان 1381  ص 163

 

 مناسبات مكه و مدينه پيش از اسلام در چشم انداز روابط قحطاني - عدناني

حسين حسينيان مقدم  

دوفصلنامه نامه علوم انساني، شماره 7، زمستان 1381 و بهار 1382  ص 45

چکيده مطلب   

 

ديدگاههاي متفاوتي درباره تقسيم عرب به عدناني و قحطاني وجود دارد كه با بررسي آنها ، نسب هر يك تبيين شده است . سابقه ارتباط آنان به روزگار معينيان بر مي گردد . اين روابط گاهي بر اثر اختلاف هاي محيطي - زيستي ، ديني ، سياسي ، اجتماعي و اقتصادي ، چالش هايي را به دنبال داشت و گاهي نيز مسايل مشترك به ويژه وجود كعبه و عواطف ديني ، آنان را به داشتن نوعي روابط حسنه وادار مي كرد . در اين ميان ، مناسبات مكه با تيره هاي اوس و خزرج - يمني هاي كوچيده به يثرب - در محورهاي ديني ، فرهنگي ، سياسي نظامي ، اقتصادي و خانوادگي نيز بررسي شده است .

کليدواژگان:مناسبات ، عصر جاهليت عرب شمالي ، عرب جنوبي ، عدناني ، قحطاني ، قريش ، اوس ، خزرج ، حجاز ، يمن ، مكه ، مدينه و كعبه

 

 با رسول خدا (ص) در عرصه زندگي / بينش طبقاتي نشانه جاهليت

ماهنامه شاهد نوجوان، شماره 340، فروردين 1382  ص 5

مشاهده متن    [HTML]    

 

 حكميت در دوزان نخستين اسلامي

مهدي مهدي‌زاده  

فصلنامه انديشه صادق، شماره 9، پاييز و زمستان 1381  ص 42

چکيده مطلب   

 

حكميت، سنتي از دوران جاهلي و شيوه غالب در رسيدگي و حل و فصل منازعات بود. اين عرف دوران جاهليت، مورد تاييد و در مواردي مورد توصيه اسلام قرار گرفت و در عين حال به لحاظ ماهوي دستخوش تغييراتي جدي گرديد كه تاثيراتي نيز بر شكل و چگونگي آن بر جاي گذارد.

 معنا شناسي واژه جاهليت در قرآن

محمدعلي مجرب  

فصلنامه صحيفه مبين، شماره 24، پاييز 1379  ص 60

چکيده مطلب